Në qytetin bregdetar të Ulqinit, një iniciativë artistike që synon të nderojë figurën e Heroit Kombëtar shqiptar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, ka ndezur debat të gjerë në opinionin publik vendas dhe më gjerë. Monumenti i ri, vepër e piktorit dhe skulptorit të njohur Sabri Behramaj, është shpallur fitues i konkursit ndërkombëtar të organizuar nga Komuna e Ulqinit, por prezantimi i projektit ka shkaktuar valë reagimesh kritike, sidomos për stilin artistik dhe për mënyrën se si është paraqitur figura e Skënderbeut dhe “Burrave të Ulqinit”.
Një skulpturë ndryshe nga pritshmëritë tradicionale
Vepra e Behramajt përfaqëson një qasje bashkëkohore dhe konceptuale ndaj figurës së Skënderbeut, larg nga përfytyrimet klasike dhe format heroike tradicionale me të cilat publiku shqiptar është mësuar. Monumenti paraqet jo vetëm Skënderbeun, por edhe burrat e Ulqinit, si një shenjë nderimi për rezistencën, burrërinë dhe lidhjen historike që qyteti ka pasur me luftën për liri dhe identitet.
Megjithatë, pikërisht ky interpretim jo-konvencional ka ngjallur kundërshtime të ashpra, veçanërisht në rrjetet sociale dhe në qarqe intelektuale, ku shumë e kanë cilësuar projektin si “të ftohtë”, “të huaj për ndjeshmëritë historike”, apo madje si “shformim të figurës së Heroit Kombëtar”.
Përplasja: arti bashkëkohor përballë simbolikës historike
Kritikët e monumentit theksojnë se Skënderbeu është një figurë e ngarkuar me simbolikë kombëtare, ndaj përfytyrimi i tij në një formë që shmang realizmin klasik, uniformën tradicionale apo qëndrimin heroik, shihet si një cënim ndaj dinjitetit të figurës historike. Nga ana tjetër, përkrahësit e veprës së Behramajt argumentojnë se arti nuk duhet të jetë skllav i kanunit historik apo klisheve vizuale, por duhet të provokojë, të hapë debat dhe të ftojë për reflektim të ri mbi figurat e së kaluarës.
Në një deklaratë për mediat, vetë autori, Sabri Behramaj, është shprehur:
“Skënderbeu nuk është vetëm një figurë për korniza muzeale. Ai është një simbol që kërkon interpretim të gjallë, të vazhdueshëm. Ky monument nuk është thjesht një statujë – është një rrëfim për bashkimin dhe qëndresën shqiptare nëpër shekuj.”
Komuna e Ulqinit: “Vendimi është final, vepra do të realizohet”
Pavarësisht polemikave, Komuna e Ulqinit ka bërë të ditur se projekti fitues është miratuar zyrtarisht, dhe ndërtimi i monumentit pritet të nisë në muajt në vijim. Sipas autoriteteve lokale, komisioni përzgjedhës ka vlerësuar jo vetëm nivelin artistik të veprës, por edhe mesazhin historik që ajo përçon për qytetin dhe për shqiptarët në Malin e Zi.
Monumenti i Skënderbeut në Ulqin tashmë është më shumë se një vepër arti – është një pasqyrë e betejës së vazhdueshme mes traditës dhe modernitetit, mes kujtesës historike dhe qasjes bashkëkohore ndaj simbolikës kombëtare. Pavarësisht reagimeve të ndara, një gjë është e sigurt: kjo vepër ka arritur qëllimin e saj të parë – të mos kalojë pa u vënë re. Dhe në fund të fundit, ndoshta ky është fillimi i një debati më të gjerë që arti shqiptar ka nevojë ta ketë.
Foto nga Google Images
