Sot, më 19 Korrik 2025, përkujtojmë 85-vjetorin e lindjes së Frederik Rreshpjes, një prej poetëve më të veçantë e më të ndjeshëm të letërsisë shqipe. Ai ishte një shpirt i brishtë që i fali fjalës shqipe një pasuri të rrallë ndjenjash, një poezi që tingëllon si një violinë e trishtuar në errësirë, si një zë i humbur në mjegullën e një jete të mbushur me përndjekje dhe vetmi.
I lindur në Shkodër më 19 korrik 1940, Rreshpja i takon atij brezi të rrallë krijuesish që, megjithë persekutimet, mungesën e lirisë dhe jetën në skajet e mjerimit, arritën të lënë një pasuri poetike të pavdekshme.
Rreshpja nuk ishte thjesht poet – ai ishte mishërimi i dhembjes që flet. Kushdo që ka lexuar lirikat e tij të trishtuara, të ngarkuara me mall, me heshtje të thella dhe me thirrje të pafuqishme ndaj fatit, nuk mund të mos mendojë për rrugën e tij të mundimshme. I persekutuar nga diktatura, burgosur dhe lënë në harresë nga shoqëria, ai mbijetoi në skajet e jetës, në errësirën ku shpesh zhyten poetët e mëdhenj. Dhe pikërisht aty, ai shkroi me shpirt, me plagë, me një dritë që ndizej vetëm nga fjala e pastër poetike.
Disa momente kyçe nga jeta e tij:
• Në vitin 1960, botoi vëllimin e tij të parë poetik “Rruga e mallit”, një përmbledhje që do të shënonte një risi në poezinë shqipe me tonin intim, lirikën e thellë dhe largësinë nga klishetë ideologjike.
• Më pas u akuzua për “agjitacion e propagandë kundër pushtetit” dhe u burgos për motive politike, çka e ndau për shumë vite nga bota letrare dhe e dënoi me heshtje.
• Pas daljes nga burgu dhe rënies së regjimit, në vitet ’90, ai rikthehet me botime të reja, por jeton në kushte të rënda ekonomike, shpesh në mjerim të plotë.
• Jetoi i vetmuar në Tiranë, i harruar nga institucionet dhe shpesh i ndihmuar vetëm nga miq e dashamirës të poezisë së tij. Vdiq më 17 shkurt 2006, i varfër dhe pa bujë, por me një trashëgimi poetike që vazhdon të flasë me forcë edhe sot.
Letërsia e tij nuk kërkon lavdi, as zhurmë. Ajo është për ata që dinë të dëgjojnë zërin e heshtur të shpirtit njerëzor. Poezitë e Frederik Rreshpjes janë si letra të pambërritura që flasin për dashurinë, për humbjen, për vendlindjen, për fëmijërinë dhe për të pamundurën. Janë testament i një shpirti që kërkoi dritën, por e gjeti poezinë – si strehë të vetme në botën e tij të ndarë.
Në këtë përvjetor, nuk e kujtojmë thjesht si poetin e trishtë të Shkodrës, por si zërin më të pastër të ndjeshmërisë në letërsinë shqiptare. Ai vazhdon të jetojë në vargjet e tij, atje ku fjala është lutje, dhembje dhe shpresë njëherësh.
Frederik Rreshpja – i pavdekshëm përmes poezisë.
ELEGJI PËR NËNËN
Një avion ikën tutje përmes mjegullave
Si fatkeq i përzënë nga selia e zotave.
Ah, ku ke rënë kështu, ku je tretur!
Ka mbirë bari nga sytë e ty,
Ka mbire bari nga zeri yt.
Nga kodrat po vjen nata duke u lutur per ty,
Eshtë ora kur hijet bien në gjunjë.
E ti rrin aty nën tokë
Te mermeri i rrëzuar i perëndive…
Tani që ti nuk je, dafina nuk gjelbëron më
Vetëm zeri im i djalërisë jehon mbi gjethet e verdha
E dafina vendos kurora mbi lavdine e muzgut.
Ishte një botë e tërë kur ishe ti
Po erdhi kjo vetmi e madhe që fshiu gjithçka.
Tani vetëm diku ne horizont
Bëjnë kryq vetëtimat e nxjerrin thikat.
Ah, ku ke rënë keshtu, ku je tretur!
Nënë, Nënë! do të vinë dëborat,
Do të bien mbi barin që ka mbirë nga zëri yt.
✍️ Federik Rreshpja
Foto nga Google Images
Artikulli i përgatitur nga ACTVUSA
