Prej vitit 1994, çdo 27 qershor në Shqipëri shënohet si Dita e Gjenocidit ndaj shqiptarëve të Çamërisë, një ditë për të kujtuar njërën nga tragjeditë më të mëdha të kombit shqiptar në shekullin XX. Në këtë datë, kujtohen me dhimbje dhe nderim mijëra jetë të pafajshme që u shuan nga krimet barbare të forcave shoviniste greke gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore.
Sipas të dhënave historike, rreth 5 mijë shqiptarë të Çamërisë – burra, gra, fëmijë, të moshuar dhe madje edhe gra shtatzëna – u masakruan me një mizori të pashoqe. Krimet nuk ndodhën vetëm në radhët e luftës, por përbënin pjesë të një strategjie sistematike për spastrimin etnik të rajonit të Çamërisë dhe zhdukjen e pranisë shqiptare nga trojet e veta.
Ky spastrimi etnik, i planifikuar dhe i ushtruar nga forcat paraushtarake dhe ushtarake greke, çoi në shpërnguljen me dhunë të afro 35 mijë shqiptarëve të Çamërisë nga trojet e tyre shekullore. Të detyruar të braktisin shtëpitë, pronat dhe varret e të parëve, ata u shpërndanë në Shqipëri, Kosovë, Turqi, Itali, Shtetet e Bashkuara, Kanada dhe qytete të tjera në Evropë.
Gjenocidi ndaj shqiptarëve të Çamërisë është një ndër ngjarjet më të errëta dhe më pak të njohura ndërkombëtarisht të historisë moderne të Ballkanit. Ai u zhvillua gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore, kur shqiptarët autoktonë të Çamërisë, një krahinë historike në veri të Greqisë, u përballën me një fushatë të organizuar dhune, spastrimi etnik dhe dëbimi të dhunshëm nga trojet e tyre shekullore.
Shkaku kryesor i këtij gjenocidi lidhet me synimin e qarqeve shoviniste greke për të krijuar një shtet “etnikisht të pastër” dhe për të eliminuar çdo pakicë kombëtare që mund të kontestonte kufijtë ose identitetin kombëtar grek. Shqiptarët e Çamërisë, të cilët për shekuj me radhë kishin jetuar në këtë zonë si banorë autoktonë, u cilësuan si “element i rrezikshëm” dhe u përballën me diskriminim sistematik, persekutim dhe në fund, me dhunë ekstreme.
Gjatë viteve 1944–1945, forcat paraushtarake greke të udhëhequra nga oficerë nacionalistë si Napoleon Zerva, me mbështetjen e strukturave shtetërore greke të kohës, organizuan masakra masive ndaj popullsisë çame myslimane. Qytete dhe fshatra të tëra u dogjën, gra dhe vajza u përdhunuan, familje të tëra u shuan dhe popullsia civile u masakrua pa dallim. Mijëra shqiptarë çamë u vranë me mizori, ndërsa dhjetëra mijëra të tjerë u detyruan të largoheshin nga shtëpitë dhe pronat e tyre për të shpëtuar jetën.
Çështja çame mbetet ende një plagë e hapur dhe një temë e pazgjidhur në marrëdhëniet shqiptaro-greke. Greqia nuk e ka njohur zyrtarisht këtë gjenocid dhe refuzon të diskutojë mbi të drejtat e shqiptarëve të Çamërisë, përfshirë të drejtën për kthim, kompensim për pronat e humbura dhe rehabilitim historik e moral.
Për dekada me radhë, drejtësia për Çamërinë është mohuar, historia është heshtur dhe kërkesat legjitime për rikthim dhe kompensim janë injoruar. Megjithatë, populli shqiptar nuk e ka harruar Çamërinë, as ata që ranë, as ata që u përzunë.
Kjo ditë është më shumë se një akt përkujtimi – është një thirrje për të mos harruar, për të kërkuar të vërtetën dhe për të kërkuar drejtësi. Brezat e rinj kanë detyrimin moral dhe historik ta mbajnë gjallë kujtesën për Çamërinë dhe të mos ndalen së kërkuari të drejtat që i janë mohuar popullsisë çame.
Çamëria nuk është thjesht një histori e shkuar – është një e vërtetë e gjallë që kërkon përgjigje dhe respekt. Më 27 qershor, kujtojmë me nder viktimat e gjenocidit dhe ritheksojmë angazhimin për të mos lejuar që padrejtësia të fshihet nga faqet e historisë.
Për shqiptarët, kjo ngjarje nuk është vetëm një kujtim i hidhur, por një çështje e drejtësisë historike dhe një kërkesë legjitime për të drejtat themelore të njeriut. Gjenocidi ndaj shqiptarëve të Çamërisë nuk mund të fshihet nga historia, dhe kujtesa e tij duhet të shërbejë si paralajmërim që e vërteta dhe drejtësia nuk vdesin kurrë.
Foto: Ujëvarat e Kalamës, Shqipëria 1851 nga Edward Lear 1812-1888
Artikulli i përgatitur nga ACTVUSA
