Më 7 prill 1924, në Malin e Rencit, Shëngjin, lindi një njeri i madh që do të shndërrohej në një figurë të paharrueshme të kulturës shqiptare: At Zef Pllumi. Filozof, shkrimtar, teolog dhe frat françeskan, ai ishte një simbol i qëndresës intelektuale dhe shpirtërore, një dëshmi e gjallë e forcës së mendjes kundër errësirës së diktaturës.
Që në rininë e tij, At Zef Pllumi studioi në Seminarin Françeskan, ku u formua në teologji, letërsi dhe filozofi. Ai zotëronte disa gjuhë të huaja—italisht, frëngjisht, gjermanisht, latinisht dhe greqishten e vjetër—gjë që e ndihmoi të qasej në thellësi të dijes dhe kulturës botërore. Këto njohuri do të bëheshin armët e tij kryesore në mbrojtjen e të vërtetës dhe identitetit shqiptar.
Jeta e tij mori një kthesë dramatike në vitin 1946, kur regjimi komunist e burgosi për shkak të përkatësisë së tij françeskane dhe besnikërisë ndaj trashëgimisë së mendimit të lirë. Pas dekadash në burgjet e egra të diktaturës, ai doli në dritë si një dëshmitar i vuajtjes, por edhe i shpirtit që nuk thyhet. Veprat e tij, veçanërisht “Rrno vetëm për me tregue”, mbeten një dokument i fuqishëm i vuajtjes dhe qëndresës, një rrëfim i patjetërsueshëm mbi persekutimin e klerit katolik dhe intelektualëve shqiptarë. Atij iu akordua çmimi letrar “Penda e Artë” për trilogjinë e tij me kujtime “Rrno vetëm për me tregue”, nga Ministria e Kulturës e Shqipërisë.
At Zef Pllumi është i njohur për disa vepra monumentale që pasqyrojnë vuajtjet dhe qëndresën e tij gjatë regjimit komunist në Shqipëri. Disa nga shkrimet e tij më të rëndësishme përfshijnë:
- “Rrno vetëm për me tregue” – Një rrëfim i fuqishëm mbi persekutimin e klerit katolik dhe intelektualëve shqiptarë gjatë diktaturës komuniste.
- “Françeskanët e mëdhenj” – Një vepër që nderon figurat e shquara të urdhrit françeskan në Shqipëri.
- “Libri i Kujtimeve (1944–1951)” – Një përmbledhje e kujtimeve të tij nga vitet e para të persekutimit.,
Këto vepra janë dëshmi e guximit dhe përkushtimit të tij ndaj së vërtetës dhe lirisë.
Shkrimet e At Zef Pllumit kanë një rëndësi të jashtëzakonshme në letërsinë shqiptare, veçanërisht si dëshmi historike të vuajtjes dhe qëndresës. Vepra e tij më e njohur, Rrno vetëm për me tregue, nuk është thjesht një kujtim, por një dokument i fuqishëm historik, që hedh dritë mbi persekutimin e intelektualëve dhe klerikëve gjatë regjimit komunist.
Shkrimet e tij ndërthurin historinë dhe letërsinë, duke ofruar një rrëfim të drejtpërdrejtë mbi jetën nën diktaturë, ndërkohë që ruajnë trashëgiminë intelektuale françeskane në Shqipëri. Veprat e Pllumit konsiderohen lexime të domosdoshme për të kuptuar të kaluarën e Shqipërisë, pasi ato japin dëshmi të parë mbi shtypjen, mbijetesën dhe shpirtin e palëkundur të dijes dhe besimit.
Përmes librave të tij, At Zef Pllumi siguroi që zërat e të persekutuarve të mos harroheshin kurrë, duke e bërë kontributin e tij të çmuar për letërsinë dhe kujtesën historike shqiptare. Trashëgimia e tij vazhdon të frymëzojë studiues, shkrimtarë dhe lexues që kërkojnë të vërtetën dhe drejtësinë.
At Zef Pllumi ndërroi jetë më 25 shtator 2007 në Spitalin Gemelli në Romë, Itali. Ai vuajti për një kohë të gjatë nga probleme shëndetësore, pas një jete të mbushur me sfida dhe persekutime gjatë regjimit komunist. Trashëgimia e tij mbetet e pavdekshme në kulturën dhe letërsinë shqiptare.
Me një vizion të qartë për lirinë, edukimin dhe të vërtetën, At Zef Pllumi mbeti deri në fund të jetës një mbrojtës i paepur i kulturës dhe identitetit shqiptar, një shembull frymëzimi për brezat e rinj. Sot, kujtojmë njeriun që nuk u gjunjëzua, por qëndroi si një fanar i dijes dhe shpirtit të lirë.
