Bashkimi Evropian po përgatitet të ngrejë një “mur dronësh” përgjatë kufijve lindorë për t’u mbrojtur nga hyrjet e paautorizuara ajrore dhe kërcënimet e mundshme nga Rusia. Projekti, që synon të jetë funksional deri në fund të vitit 2027, do të përdorë teknologji të avancuar për zbulimin dhe neutralizimin e dronëve në kohë reale.
Çfarë është “Muri i dronëve”?
“Muri i dronëve” (anglisht: drone wall) nuk është një mur fizik, por një koncept për një sistem kundër-dronësh të integruar në kufijtë lindorë të Bashkimit Evropian (BE).
Ky sistem parashikon përdorimin e radarëve dhe sensorëve (radarë aktivë dhe pasivë, sensorë akustikë, detektorë të tjera) për zbulim; mjeteve për ndërhyrje pas identifikimit – për shembull, pengimin elektronik (jammer), interceptues (p.sh. dronë që kapin ose shkatërrojnë dronë të tjerë), ose metoda të tjera kinetike etj. rrjeteve bashkëpunuese ndërmjet vendeve të BE-së, me shkëmbim informacioni, koordinim operativ dhe ndarjen e burimeve.
Pikërisht, ideja është që dronët hynë pa leje në hapësirën ajrore të vendeve të BE-së (p.sh. nga Rusia) të mos jenë problem vetëm për një vend, por të ketë një përkrahje kolektive që i zbulon shpesh, përgjigjet shpejt dhe neutralizon kërcënimet.
Pse po diskutohet tani?
Ka disa arsye kryesore:
• Rritja e incidenteve me dronë
Së fundi janë raportuar incidente ajrore: dronë të panjohur që kanë hyrë në hapësira ajrore të vendeve të BE-së, si Polonia, Estonia, Romania, Danimarka etj. Kjo ka bërë që të rritet shqetësimi për sigurinë ajrore, për impaktin në civil (fluturime, aeroporte) dhe për precedentë të “luftës hibride”.
• Presioni për mbrojtje kolektive më të fortë
Vendet që janë afër kufijve lindorë të Rusisë (Balltiku, Polonia, Finlanda etj.) kërkojnë që BE-ja të ketë mjete më të fuqishme që të mos mbetet pas në aspektin mbrojtës.
• Përmirësimi i teknologjisë dhe përvojës nga Ukraina
Ukraina ka zhvilluar dhe përdorë intensivisht dronë dhe kundër-dronë, dhe kjo përvojë mund të përfitohet nga vendet evropiane për të ndërtuar sisteme më efektive.
• Plani strategjik i mbrojtjes së BE-së për 2030
Projekti është pjesë e një “roadmap” / plani përgatitor për mbrojtje që BE-ja po harton për kapacitetet ushtarake dhe mbrojtëse deri në vitin 2030. “Muri i dronëve” shihet si një nga prioritetet urgjente.
Si do të funksionojë / cilët janë komponentët kyç?
Për ta realizuar “mur dronësh”, sistemi duhet të ketë këto shtylla kryesore:
• Zbulim – sensorë, radarë, pajisje antropometrike ose akustike për të kapur dronët ose objektet në fluturim të ulët;
• Intervenim / neutralizim – pas identifikimit, të ketë mjete që mund të ndërhyjnë: ose të bllokojnë dronin (p.sh. duke hequr komandën, ose me interferencë elektronike), ose të shkatërrojnë nëse është nevoja;
• Integrim dhe koordinim – që këto pajisje të jenë kompatibël midis vendeve, të kenë rrjet informacioni, të funksionojnë së bashku me NATO, të jenë pjesë e një strategjie të përbashkët;
• Shtyrja e kohës – BE-ja ka vendosur si objektiv që kapacitetet minimale të jenë në vend deri në fund të vitit 2026, dhe që sistemi të jetë plotësisht funksional deri në fund të vitit 2027 për “drone wall” si pjesë të planit mbrojtës.
Teknologjia dhe efikasiteti Interceptimi i dronëve është më e lehtë të thuhet sesa të bëhet: dronë mund të jenë të vegjël, hutojnë sensorët, fluturojnë nëpër terrene që e vështirësojnë detektimin. Disa dronë janë shumë të lirë – për të neutralizuar, mund të kërkosh teknologji relativisht të shtrenjtë. Duhet të përcaktohet se cilët vende marrin përgjegjësi për cilën pjesë të sistemit, dhe çfarë role do të kenë institucionet e BE-së, struktura kombëtare, forcat ushtarake, policia, kufiri, etj. Financimi është ende nuk është i plotë. Duhet vendosur sa do të kushtojë, si do të financohet (nga buxheti i BE-së, nga vendet anëtare), çfarë pjesë do të prodhohet brenda BE-së, dhe sa do të jetë bashkëpunimi me industrinë.
Kur flitet për interceptim, neutralizim, përdorim të sensorëve, mund të ketë shqetësime për privatësinë, për përdorimin e forcës, për perceptimin se ky sistem mund të përdoret edhe për qëllime që nuk janë vetëm mbrojtëse. Duhet kujdes që të respektohen ligjet ndërkombëtare, të drejtat e njeriut, sovraniteti i vendeve. Shumë prej vendeve që ofrojnë këtë mbrojtje janë anëtare të NATO-s. Duhet që sistemi i “drone wall” të mos bëjë veprime që ndikojnë sovranitetin ose detyrat që kanë marrë NATO-n. Koordinimi, mbulim ajror, kontrollet – të gjitha duhet të jenë të qarta.
Takime janë zhvilluar ne vende si Polonia, Estonia, Letonia, Lituania, Finlanda, Rumani, Bullgaria, Danimarka etj. Synohet që kapacitetet minimale të jenë funksionale deri në fund të vitit 2026 dhe sistemi i plotë deri në fund të vitit 2027. Plani më i madh: pjesë e “Defence Readiness Roadmap 2030” — një paketë masash për të përmirësuar mbrojtjen e BE-së përgjatë dekadës së ardhshme. Disa vende ende nuk janë përfshirë në fazat fillestare — si Hungaria dhe Sllovakia, që për arsye politike ose shoqërore kanë pasur rezerva, ose kanë marrë një rol më të vonshëm.
“Muri i dronëve” është një përpjekje serioze nga BE-ja për të përmirësuar aftësinë mbrojtëse ndaj kërcënimeve ajrore – dhe në veçanti dronëve – nga Rusia dhe vende tjera, duke përdorur teknologji moderne, koordinim ndërkombëtar dhe përvojë nga fushat e konfliktit si Ukraina.
Por procesi është ende në zhvillim: edhe pse ka vendosur datat dhe objektivat, ende ka pasiguri për saktësimin e komponentëve teknologjikë, ligjorë, operativë dhe financiarë. Nuk dihet ende se çdo vend do të ketë të njëjtët kapacitete, se sa shpejt do të reagojnë në incidente, dhe se si do të jetë marrdhënia me institucionet ndërkombëtare si NATO.
Foto nga Google Images
Artikulli i përgatitur nga ACTVUSA
