Sferat e Gurit në Kosta Rika, një nga mrekullitë e botës, mbetura mister, për moshën, mënyrën se si u krijuan kaq përsosmërish dhe për funksionin e tyre
Emri zyrtar për Stonehenge-n magjepsëse të Kosta Rikës është “Vendbanimet e Kryesisë Prekolumbiane me Sferat e Gurit të Diquis”, sipas UNESCO-s. Megjithatë, kjo është një kafshatë dhe “Stone Spheres” funksionon mjaft mirë. Në spanjisht, shumë vendas e njohin zonën si “Las Bolas”. Në thelb, Las Bolas përbën katër vende të ndryshme në një rajon të pyllit tropikal të Kosta Rikës, të quajtur Diquis Delta.
Në ato katër vende, dikush ka vendosur një sërë rruzullash të mëdha, krejtësisht të rrumbullakëta guri. Arkeologët besojnë se topat e mëdhenj dhe të fortë datojnë nga një qytetërim që jetoi në rajon midis viteve 500 para Krishtit dhe 1500 pas Krishtit. Pas vitesh të tëra për të kontrolluar rritjen e tepërt të xhunglës, studiuesit kanë zbuluar rreth 300 prej këtyre sferave prej guri të shpërndarë në të gjithë sipërfaqen. Çudia rreth tyre është e dyfishtë.
Së pari, ato janë të gjitha sfera praktikisht të përsosura. Çfarëdo teknologjie që këta kostarikanë të lashtë i kishin lejuar ata të krijonin forma mahnitëse të rrumbullakëta, sferike nga guri i fortë. Arkeologët ende nuk janë të sigurt se si janë bërë kaq me saktësi.
Dhe së dyti, ato janë të gjitha madhësive të ndryshme. Disa dhjetëra nga më të voglat mund të mbahen në pëllëmbën e dorës, ndërsa disa dhjetëra të tjerë nga më të mëdhenjtë dhe peshojnë deri në 15 tonë. Për shekuj me radhë, këta gurë ishin varrosur nën papastërti dhe ishin fshehur nga bimësitë e dendura të xhunglës. Por në dekadat e fundit, ato kanë filluar të zbulohen. Dhe tani, arkeologët synojnë të mbrojnë vendin për kërkime të ardhshme.
Fatkeqësisht, shkencëtarët dhe historianët ende nuk e dinë se për çfarë janë krijuar apo pse janë atje. Ata besojnë se gurët janë vendosur në atë që do të kishte qenë një zonë banimi e vendbanimit antik, por nuk e dinë pse. Edhe vendosja duket e rastësishme. Nuk duket se korrespondon me pozicionimin e diellit, hënës ose ndonjë informacion tjetër që studiuesit modernë mund ta kuptojnë. Gjithashtu, periudha e gjatë së cilës ato janë bërë është jashtëzakonisht konfuze për ekspertët. Bazuar në shtresat e sedimentit që rrethonin këta gurë, duket se sferat 300-she u krijuan gjatë një periudhe prej afro 2000 vjetësh. Çfarëdo qytetërimi që po bënte këto sfera ishte monumentalisht i përkushtuar ndaj detyrës. Por pse?
Përgatiti: Albert Vataj
