Më 7 korrik 1993 u nda nga jeta një prej figurave më të ndritura të kulturës dhe shkencës shqiptare, akademiku Aleks Buda (1910–1993), kryetari i parë i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe një ndër themeluesit e saj më të rëndësishëm. Ai mbetet sot një emër referencial në historiografinë shqiptare dhe në ndërtimin e një identiteti kombëtar të bazuar në dije, argument dhe vetëdije historike.
Lindur në Elbasan më 7 shtator 1910, Aleks Buda u arsimua në Austri dhe Itali, ku fitoi njohuri të gjera në histori, filozofi dhe filologji. Pas kthimit në Shqipëri, i kushtoi jetën kërkimit shkencor, mësimdhënies dhe konsolidimit të institucioneve të dijes. Ai ishte një ndër figurat kyçe në ngritjen e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë më 1972, ku shërbeu për shumë vite si kryetar dhe u bë promotor i zhvillimit të kërkimit shkencor në vend.
Kontributi i tij më i spikatur është në fushën e historiografisë, ku mbrojti me argumente të fuqishme autoktoninë e shqiptarëve dhe vijimësinë e tyre historike nga lashtësia deri në ditët e sotme. Ndër veprat më të rëndësishme të tij përmendet “Populli shqiptar – rrugët e formimit dhe të identitetit të tij”, një studim themelor mbi origjinën, zhvillimin dhe identitetin historik të shqiptarëve.
Për veprën e tij të shquar, Aleks Buda është nderuar me disa nga vlerësimet më të larta shtetërore dhe ndërkombëtare: ka marrë “Çmimin e Republikës” të shkallës së parë, është dekoruar me “Urdhrin e Lirisë” të klasit I dhe me “Urdhrin e Flamurit të Punës” të klasit I. Vlerësimi për të ka kaluar edhe kufijtë e Shqipërisë – Presidenti i Republikës së Austrisë e ka dekoruar me “Medaljen e Madhe të Artë”, një nderim i rrallë për një studiues shqiptar.
Aleks Buda ishte më shumë se historian. Ai ishte një filozof i kombit, një mendje që kërkonte rrënjët për të kuptuar drejt degët, një zë i arsyes që u përpoq të ndërtonte të ardhmen mbi themelet e forta të dijes dhe trashëgimisë kulturore.
Sot, në përvjetorin e ndarjes së tij nga jeta, kujtojmë me respekt dhe mirënjohje këtë burrë të urtë të kombit shqiptar – një intelektual që i dha dinjitet shkencës dhe forcë vetëdijes sonë historike. Trashëgimia e tij mbetet një udhërrëfyes i çmuar për brezat që vijnë.
Foto nga Google Images
Artikulli i përgatitur nga ACTVUSA
