Andon Zako Çajupi lindi më 27 mars 1866 në fshatin Sheper të Zagorisë, në Shqipërinë e asaj kohe nën Perandorinë Osmane. Ai ishte një poet, dramaturg, publicist dhe avokat i shquar, i cili la gjurmë të pashlyeshme në historinë dhe kulturën shqiptare. Çajupi është një nga figurat më të rëndësishme të Rilindjes Kombëtare, duke kontribuar jo vetëm në letërsi, por edhe në lëvizjen për pavarësinë e Shqipërisë.
Çajupi u rrit në një familje të pasur tregtare, ku babai i tij, Harito Zako, ishte një tregtar duhani me lidhje të gjera në Perandorinë Osmane dhe Evropë. Ai mori arsimin fillor në një shkollë greke dhe më pas vazhdoi studimet në Aleksandri, Egjipt, ku mësoi frëngjisht për pesë vite. Në vitin 1887, Çajupi shkoi në Gjenevë, Zvicër, për të studiuar drejtësi, ku përfundoi studimet dhe praktikoi si avokat për disa vite.
Çajupi është i njohur për poezitë e tij patriotike dhe dramatike, të cilat pasqyrojnë dashurinë e tij për atdheun dhe shqetësimet për gjendjen e shqiptarëve nën robërinë osmane. Ai është autor i veprave të njohura si “Baba Tomori,” ku përshkruan qëndresën dhe krenarinë shqiptare, dhe “Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër,” një komedi që trajton tema sociale dhe kulturore. Poezitë e tij janë të mbushura me mesazhe të fuqishme patriotike dhe kanë ndikuar thellë në ndërgjegjen kombëtare shqiptare.
Gjatë jetës së tij, Çajupi ishte një mbështetës i zjarrtë i pavarësisë shqiptare. Ai luajti një rol aktiv në lëvizjen kombëtare, veçanërisht në Egjipt, ku ishte pjesë e Vëllazërisë Shqiptare të Egjiptit. Ai përdori pasurinë dhe ekspertizën e tij për të mbështetur kauzën shqiptare dhe për të promovuar alfabetin latin për gjuhën shqipe.
Andon Zako Çajupi ndërroi jetë më 11 korrik 1930 në Heliopolis, Egjipt. Ai mbetet një figurë e dashur dhe e respektuar në historinë shqiptare, duke u konsideruar si një nga poetët më të rëndësishëm pas Gjergj Fishtes dhe Naim Frashërit. Veprat e tij vazhdojnë të frymëzojnë brezat e rinj dhe të mbajnë gjallë ndjenjën e krenarisë kombëtare.
Foto nga Wikipedia
