Tiranë, 1 Korrik 2025 – Me votë të ngushtë 51–50, Senati amerikan votoi këtë të hënë miratimin e projektligjit të Presidentit Trump të quajtur “One Big Beautiful Bill”. Projektligji u miratua me një diferencë të ngushtë pasi Zv Presidenti, JD Vance bëri votën e tij përcaktuese të barazimit.
One Big Beautiful Bill– me rreth 940 faqe – përfshin:
• Vazhdim të përhershëm të lehtësimeve tatimore të vitit 2017 (përfshirë uljen e tatimeve mbi bakshishet dhe orët shtesë).
• Rritje të qëndrueshme të mbrojtjes kufitare dhe financimit për ICE me rreth $100 miliard përmes vitit 2029.
• Zinxhir shpenzimesh për ushtri dhe mbrojtje.
Për të moshuarit, projektligji parashikon një lehtësim të përkohshëm tatimor, i cili synon të ulë barrën fiskale për pensionistët me të ardhura të mesme dhe të ulëta. Ky përjashtim përfshin ulje të taksave mbi të ardhurat nga pensionet private dhe investimet modeste, duke u dhënë frymëmarrje ekonomike në një kohë kur inflacioni ka prekur fuqinë blerëse të kësaj shtrese. Megjithatë, për shkak se masa është e përkohshme dhe e lidhur me performancën ekonomike të vitit fiskal, disa organizata të të moshuarve kanë shprehur shqetësim për mungesën e garancive afatgjata.
Për njerëzit me kredi studentore, projektligji sjell ndryshime të mëdha dhe kufizuese. Ai parashikon kufizime të reja në shumën që studentët mund të marrin hua për studimet pasuniversitare, si dhe ulje të shumës që prindërit mund të huazojnë për të ndihmuar fëmijët në arsimim. Po ashtu, zvogëlohen ndjeshëm mundësitë për shtyrje ose pezullim të pagesave, duke e bërë më të vështirë për studentët të përballojnë pagesat në kohë të vështira. Projektligji vendos kufizime edhe mbi studentët me kohë të pjesshme, duke reduktuar ndjeshëm aksesin e tyre në huamarrje. Ndërsa në aspektin afatgjatë, shkrihen shumë prej opsioneve të shlyerjes së kredive të trashëguara nga epoka e Bidenit, përfshirë programet e faljes, duke e bërë sistemin e ri më të ashpër dhe më pak fleksibël.
Për blerësit e makinave të reja, projektligji sjell një lajm të mirë dhe një tjetër më pak të mirë. Nga njëra anë, ata që blejnë një automjet të ri të prodhuar në SHBA me kredi do të përfitojnë një zbritje tatimore deri në 10,000 dollarë për interesat e kredisë, duke ulur ndjeshëm barrën fiskale për blerësit e zakonshëm. Por nga ana tjetër, kreditë tatimore për automjetet elektrike, të cilat arrinin deri në 7,500 dollarë dhe ishin miratuar gjatë administratës Biden, do të ndërpriten në fund të shtatorit. Fillimisht, ato ishin planifikuar të zgjatnin deri në vitin 2032, por ky ndryshim shënon një tërheqje të qartë nga mbështetja federale për tranzicionin drejt automjeteve elektrike.
Shumë prindër do të perfitojne nga një lehtësim më i madh tatimor, falë rritjes së përhershme të kredisë tatimore për fëmijë në 2,200 dollarë për çdo fëmijë, nga niveli aktual prej 2,000 dollarësh. Sipas projektligjit, prindërit beqarë me të ardhura deri në 200,000 dollarë dhe çiftet e martuara me të ardhura deri në 400,000 dollarë do të kualifikohen për përfitimin e plotë. Kredia do të zvogëlohet gradualisht për ata me të ardhura më të larta.
Megjithatë, disa prindër do të përballen me kufizime të reja në ndihmën sociale. Ata që kanë fëmijë 14 vjeç e lart do të duhet të plotësojnë kushte pune për të vazhduar të përfitojnë nga programe si Medicaid dhe kuponat ushqimorë (SNAP). Kjo masë mund të prekë veçanërisht familjet me të ardhura të ulëta që më parë kishin akses më të lirë në mbështetje shtetërore.
Në kuadër të një programi trevjeçar, çdo foshnjë amerikane e lindur midis viteve 2025 dhe 2028 do të përfitojë 1,000 dollarë nga qeveria federale, të cilat do të investohen në një fond indeksi në emër të fëmijës. Prindërit do të kenë mundësinë të shtojnë deri në 5,000 dollarë çdo vit në këto llogari, duke ndjekur rritjen e interesit përgjatë gjithë fëmijërisë. Fondi nuk mund të preket apo të tërhiqet deri në moshën 18-vjeçare të fëmijës. Fillimisht i njohur si “bonusi për foshnje” ose “llogari MAGA”, ky instrument financiar u riemërua këtë vit si “llogari Trump”, në përpjekje për ta bërë pjesë të trashëgimisë ekonomike të administratës aktuale.
Për përfituesit e Medicaid, projektligji sjell ndryshime të rëndësishme që lidhen me kushtëzimin e ndihmës ndaj punësimit. Të rriturit e aftë për punë, veçanërisht ata me fëmijë mbi 14 vjeç, do të duhet të plotësojnë kërkesa të detyrueshme për punë ose trajnime profesionale për të vazhduar të marrin përfitimet. Kjo do të ndikojë ndjeshëm familjet me të ardhura të ulëta, të cilat më parë kishin qasje më të lehtë në kujdes shëndetësor përmes Medicaid. Ndërsa për zonat rurale, projektligji parashikon shtesa buxhetore për ofruesit lokalë, por pa përjashtim nga kërkesat e reja për punësim, duke ngjallur shqetësim se shumë njerëz mund të mbeten pa mbulim nëse nuk përmbushin kriteret e reja burokratike.
Punëtorët që marrin bakshishe apo pagesë për orë shtesë (overtime) do të përfitojnë nga një lehtësim i përkohshëm tatimor, një masë që synon të rrisë të ardhurat neto të punonjësve në sektorë si gastronomia, shërbimet dhe transporti. Projektligji parashikon që një pjesë e të ardhurave nga bakshishet dhe orët shtesë të mos tatohen përkohësisht, çka mund të sjellë një përmirësim të ndjeshëm të gjendjes ekonomike për mijëra punëtorë me paga të ulëta ose me kontrata fleksibël. Kjo është një ndër nismat më të promovuara nga Presidenti Trump, i cili e ka cilësuar këtë si një “masë drejtësie” për ata që punojnë më shumë dhe shpesh mbahen në këmbë nga mbështetja e klientëve, jo vetëm nga paga bazë.
Emigrantët do të preken ndjeshëm nga ky projektligj, pasi shumë prej tyre mund të mos kualifikohen më për përfitime publike, përfshirë ndihmën ushqimore (SNAP), Medicaid dhe forma të tjera të mbështetjes sociale. Projektligji vendos kritere më të rrepta për statusin ligjor dhe periudhën e qëndrimit në SHBA, duke përjashtuar shumicën e emigrantëve të padokumentuar dhe madje edhe disa emigrantë me leje të përkohshme nga skemat e ndihmës shtetërore. Kjo masë pritet të ndikojë fuqishëm komunitetet e cenueshme që varen nga këto programe për nevojat bazë, dhe është kritikuar nga organizatat për të drejtat e emigrantëve si një hap prapa në përfshirjen dhe integrimin social.
Të pasurit, në përgjithësi, do të bëhen edhe më të pasur nën këtë projektligj, i cili zgjat dhe zgjeron lehtësimet tatimore të miratuara për herë të parë në vitin 2017 gjatë mandatit të parë të Presidentit Trump. Uljet e taksave për të ardhurat e larta, përfitimet për fitimet nga kapitali dhe zgjerimi i kufirit për zbritjet në taksat shtetërore dhe lokale (SALT) u japin miliona dollarë më shumë përfitime individëve me pasuri të konsiderueshme dhe bizneseve të mëdha. Kritikët e kanë quajtur këtë një “shpërblim për milionerët”, ndërsa mbështetësit e ligjit pretendojnë se kjo do të stimulojë investimet dhe krijimin e vendeve të reja të punës. Në çdo rast, ndarja ekonomike mes të pasurve dhe shtresave të tjera pritet të thellohet më tej.
Për ata që janë të shqetësuar për borxhin kombëtar, ky projektligj sjell arsye të reja për pakënaqësi. Sipas vlerësimeve të Zyrës së Buxhetit të Kongresit (CBO), paketat fiskale të përfshira në ligj do të rrisin deficitin federal me rreth 3.3 trilion dollarë gjatë dekadës së ardhshme. Lehtësimet tatimore afatgjata, uljet e të ardhurave shtetërore dhe rritja e shpenzimeve ushtarake dhe për sigurinë kufitare pritet të rëndojnë më tej mbi financat publike. Kritikët paralajmërojnë se kjo mund të çojë në më shumë huamarrje, rritje të interesave dhe presion për të shkurajuar shpenzimet në arsim, infrastrukturë apo sigurime sociale në të ardhmen, duke e bërë ligjin jo vetëm të debatueshëm në planin afatshkurtër, por edhe të diskutueshëm në qëndrueshmërinë ekonomike të vendit.
Çfare ndodh me tej
Projektligji kthehet në Dhomën e Përfaqësuesve për miratim përpara datës së vendosur të 4 Korrikut – një afat që Trump e ka vendosur si “deadline” personal. Nëse kalon, do të nënshkruhet menjëherë, duke zbatuar ndryshime që prekin në thelb modelin e mirëqenies dhe taksave në SHBA.
Ky “megaprojektligj” ndryshon rrënjësisht marrëdhënien midis shtetit dhe qytetarit – për përfituesit e lartë, nga njëra anë, dhe për shtresat në nevojë dhe imigracionin, nga ana tjetër. Qeveria, biznesi dhe shoqëria civile e ndjekin me vëmendje çdo hap të procesit.
Foto nga Google Images
Artikulli i përgatitur nga ACTVUSA
